RUŽEVIĆ, selo u opštini Teslić, na 200–352 m n. v. (brdo Križ), na sjeveroistočnoj granici opštinskog centra. Čine ga Gornji i Donji Ružević, razdvojeni putem Teslić–Osivica. Prema predanju selo nosi ime po nekoj Ruži koja je bila starješina sela. Postoji i tumačenje da je toponim nazvan po divljim ružama. Na sjeveroistoku sela postoji kompleks zemljišta zvani Ružević, kao i istoimeni izvor.
Atar Ruževića se uzdiže iz Teslićke kotline obuhvatajući sjeveroistočne kotlinske strane. Smjenjuju se okućnice, njive, a na uzvišenjima ima i šuma sa raznovrsnom bjelogoricom. Atar sela je bio naseljen još u paleolitu, o čemu svjedoči nalazište Arapovac. U kasno bronzano ili željezno doba datira se gradina na Gračunu.
U turskom katastarskom popisu iz 1604. godine pominju se u tešanjskoj nahiji „mezra Tovarnica, Borovac i Omarik Luka, blizu sela Ruževići“. U sidžilu (protokolu) kadija iz Tešnja od 1639. do 1642. godine pominju se iz „Ružetića“ ćurčija (krznar) Radivoj, Ali-ćehaja sin Mahmud-vojvode, kao i Isa sin Mehmed-vojvode.
Prema austrougarskim i jugoslovenskim popisima, u Ruževiću je bilo: 1879. godine 443 stanovnika, 1885 – 483, 1895 – 520, 1910 – 667, 1921 – 675, 1948 – 1213 stanovnika (Gornji Ružević 446; Donji Ružević 767), 1953 – 1510 (G. R. 507; D. R. 1003), 1961 – 1879 (G. R. 652; D. R. 1227), 1971 – 2283 (G. R. 724, D. R. 1559), 1981 – 2528 (G. R. 723, D. R. 1805) i 1991. godine – 2721 stanovnik (G. Ružević 661 (Srba 565, Muslimana 48, Hrvata 1, Jugoslovena 32, „ostali i nepoznato“ 15); D. Ružević 2060 (Muslimana 1804, Srba 118, Hrvata 12, Jugoslovena 83, „ostali i nepoznato“ 43). U popisu iz 1931. godine dati su podaci zbirno za teslićku opštinu, kojoj je Ružević pripadao od njenog zvaničnog osnivanja 1927. godine. U socijalističkoj Jugoslaviji do 1955. Ružević je bio sjedište zasebne opštine, a onda je ponovo pripojen teslićkoj opštini.
U Donjem Ruževiću žive bošnjačke porodice Aličković, Davarović, Delić, Džilić, Đogić, Hamidović, Hanukić, Haušić, Hadžalić, Jašarević, Jusufović, Mahmutović, Međuseljac, Mehić, Mujkanović, Mušić, Odžaković, Osivčić, Sivić, Zukić. Hrvatske porodice su Brković, Župančić. Srpske porodice većinom su doseljene u HH vijeku i nerazgranate: Aleksić, Cvijić, Dakić, Đukić, Gačić, Gojić, Knežević, Miljić, Simić, Todorović, Tomić.
U Gornjem Ruževiću žive bošnjačke porodice Davarović, Delić i Zukić. Brojnije srpske porodice su: Bojanović, Miljić (jedan dio) i Pozderović – slave Simoljdan; Dević, Gojić, Kuprešak, Miljić (drugi dio), Nikolić – Jovanjdan; Kršić, Marjanović, Marković i Panić – Đurđevdan; Jorgić – Trifunjdan. Takođe imamo porodice : Spahić i Vehabović
U Gornjem Ruževiću postoji petorazredna osnovna škola, koja je područno odjeljenje OŠ „Vuk Karadžić“ iz Teslića. Počela je sa radom 1959. Postoji i društveni dom. Nakon rata 1992-1995. izgrađen je veliki pravoslavni metalni krst na brdu Gračunu, koji dominira iznad grada Teslića. Gračun je preimenovan u Krsnu goru. U ratu 1992-1995. poginulo je 12 boraca oružanih snaga Republike Srpske iz G. Ruževića i 5 iz D. Ruževića.
U vrijeme turske vladavine u selu je postojala drvena džamija. Potom je feudalac Hadži Ago Smailbegović iz Tešnja, vjerovatno u XIX vijeku, uvakufio svoje imanje u Ruževiću i na njemu sagradio veliku džamiju. Nova džamija otvorena je 1987, porušena u ratu 1992-1995, a obnovljena 2004. godine. Spomen-česma poginulim Bošnjacima u ratu 1992-1995. sagrađena je 2007.
Pored magistralnog puta Doboj–Banjaluka posluju benzinska pumpa i niz trgovinskih, ugostiteljskih i zanatskih radnji.
IZVORI: Opširni popis Bosanskog sandžaka, I/2, Sarajevo, 2000; Popisi: 1879, 1885, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991.
LITERATURA: Osman Sokolović: Tešanj prije tri stoljeća (1639-1642), Preštampano iz kalendara „Narodna uzdanica“, Sarajevo, 1942; Advan Hozić: Teslić u NOB, Teslić, 1985; Etnologija tešanjskog kraja, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Sarajevu, Nova serija, sv. 41/42, Sarajevo, 1986/87; Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, tom 2, Arheološka nalazišta, Regija 1-13, Sarajevo, 1988; Boško N. Petrović: Tajne oko Tajna. Istorija-privreda-zanimljivosti-proza, Teslić, 2000; Boško N. Petrović: Bratoubilaštvo i paradoksi jednog teškog vremena, Teslić, 2003; Dragiša D. Vasić: „Školstvo teslićkog kraja 1918-1941“, Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, broj 1, Banjaluka, 2009; Dragiša D. Vasić: „Organi lokalne uprave u Bosni i Hercegovini u doba austrougarske vladavine 1878-1918.“, Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, broj 2, Banjaluka, 2010.
Dragiša D. Vasić
