ŠNjEGOTINA GORNjA, selo u opštini Teslić, 33 km sjeverozapadno od opštinskog centra, na 260–557 m n. v. Kroz selo vodi 10 km regionalnog puta Teslić–Klupe–Šnjegotina–Čelinac–Banjaluka (dijelom asfaltiran). U selu razbijenog tipa zaseoci su Šajinovići, Miškići, Lukavac, Bjelobor, Prodići, Letići, Lađevačka rijeka, Anteševići, Živkovići, Košćuk, Batinovo brdo i Brežine, dok je u Lukavačkom polju, kotlinskom proširenju u dolini Lukavca, smješteno središte sela (Centar).
Atar brdsko-planinskog sela zahvata površinu od oko 30-ak km² i većim dijelom ga ispunjava Veliki Oftek (557 m n. v.). Brojni su vodotoci, a najveći je rječica Lukavac, pritoka Velike Ukrine (Ukrnje). Veliko bogatstvo kraja su šume: prednjače bukove i hrastove, a ima i borovih i smrčinih šuma. Oskudni su podaci o Šnjegotini prije XVI vijeka. Bila je između srpskih manastira Liplje i Stuplje, koji se u istorijskim izvorima pominju krajem XV vijeka. Porušeni su u Bečkom ratu, potkraj XVII vijeka. Manastirsku crkvu u Liplju, Šnjegotinci i Lipljaci su obnovili u XIX vijeku.
Početkom XVI vijeka ovaj, u pograničnim borbama Turaka i Ugara opustošeni, kraj pao je pod tursku vlast. Nova vlast je podsticala doseljavanje vlaha (srpskih stočara) porijeklom iz Hercegovine. Prema katastarskom popisu iz 1570. godine vlasu u „Snjegotini“ su, pored vlaha u Čečavi i Briću i Belo-Bučju, pripadali knežini sa središtem u Trepču, selu kod Tešnja. Broj vlaha i njihov unutrašnji život je jačao, pa je „Snjegotina“ uskoro izdvojena u zasebnu knežinu. U vrijeme austrougarske uprave, započeta je intenzivna eksploatacija šnjegotinskih šuma. Tršćanska firma Morpurgo i Parente je 1890-ih godina za potrebe izvoza hrastovine izgradila prugu na gravitacioni pogon (koturača) Klupe–Batinovo brdo (rječica Lukavac). Sredinom 1913. godine austrougarske vlasti su ugovornom šumskom području Bosanskom a. d. za preradu drveta (danas Hemijska industrija Destilacija a. d.) iz Teslića priključile šumsko područje Šnjegotina–Bistrica. Pruga je produžena dolinom Lukavca do Zelenike. Pruga je demontirana 1927. godine, a 1933. godine na njenoj trasi je započeta gradnja kolskog puta. Od 1927. do 1934. Šnjegotina je bila zasebna opština, a stanovništvo njenih sastavnih dijelova 1931. godine nije zasebno popisano. Nedostatak finansija i spremnog činovništva uticali su na odluku vlasti da se Šnjegotina 1934. pripoji teslićkoj opštini.
U Drugom svjetskom ratu su brojni Šnjegotinci stradali kao žrtve okupatorskog i ustaškog terora, a i u međusobnoj borbi četnika i partizana. I u godinama poslije rata vršene su hajke na odmetnute četnike u Šnjegotini. Velika, Srednja i Donja Šnjegotina su 1953. godine uključene u novoformiranu Opštinu Čelinac. Ova promjena je uslovljena i saobraćajnim razlozima, jer je te godine puštena u saobraćaj pruga Doboj–Banjaluka, kojom su pomenuta tri sela povezana sa Čelincom i Banjalukom. Iz Šnjegotine Gornje je 9 poginulih boraca oružanih snaga Republike Srpske u ratu 1992-1995. godine. Spomenik poginulim borcima podignut je ispred stare školske zgrade.
Prema popisima, Gornja Šnjegotina je imala: 1879. godine – 306 stanovnika, 1885 – 341, 1895 – 372; 1910 – 501; 1921. godine – 484; 1948 – 935, 1953 – 1082, 1961 – 1186, 1971 – 1131, 1981 – 1108 i 1991. godine – 909 stanovnika (Srba 891, Hrvata 3, Jugoslovena 7 i „ostali i nepoznato“ 7). Opadanje broja stanovnika usljed iseljavanja i pada nataliteta, počeo je nešto ranije u odnosu na većinu sela teslićke opštine, a ubrzano je u posljednjoj deceniji postojanja socijalističke Jugoslavije. Procjenjuje se da danas ima oko 190 domaćinstava i 600 stanovnika. Porodice koje nose prezimena Cvijanović, Stokić, Jović, Letić i Pijetlović slave krsnu slavu Đurđevdan; Suvajac, Popović i Gavrić – Trifunjdan; Šajinović, Tripić, Miškić i Živković – Stjepanjdan; Kičić – Miholjdan; Nikolić – sv. Ignjatija; Tomić – Srđevdan; Porodice Vodnik (porijeklom iz Slovenije) i Košćuk (porijeklom iz Galicije), danas uveliko srbizovane, su potomci doseljenika iz vremena austrougarske vladavine zaposlenih u eksploataciji šuma.
Rijetki đaci iz Šnjegotine Gornje su do 1950. godine pohađali škole u Čečavi, Liplju, Pribiniću i Šnjegotini Srednjoj. Te godine započela je sa radom četverorazredna škola, koja je 1970. prerasla u osmorazrednu. Područno je odjeljenje OŠ „Stevan Dušanić“ u Pribiniću. Bila je samostalna od 1977. do 1982. godine. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice građena je prvih godina XXI vijeka. Groblja su: Anteševića, Parloško (Lepirovo), Prodića, Letića, Šajinovića i Bjeloborsko.
Priroda je predodredila da se Šnjegotinci bave stočarstvom, zemljoradnjom i šumarstvom. Postoje „Mljekara DTD Šnjegotina“ i mlin „Balkan“, koji trenutno nisu u funkciji.
Ambulanta je otvorena 1965. godine. Autobuska linija za Teslić uvedena je 1971. godine. Elektrifikacija je izvršena 1970-ih godina. U telefonsku mrežu selo je uključeno 2002. Fudbalski klub „Šnjegotina“ osnovan je 2003. godine.
IZVORI: Opširni popis Bosanskog sandžaka, III, Sarajevo, 2000; Popisi 1879, 1885, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991.
LITERATURA: Adem Handžić: „Gazi Husrev-begovi vakufi u tešanjskoj nahiji u XVI stoljeću“, Anali Gazi-Husrev-begove biblioteke, knjiga II-III, Sarajevo, 1974; Advan Hozić: Teslić u NOB, Teslić, 1985; Boško N. Petrović: Tajne oko Tajna. Istorija-privreda-zanimljivosti-proza, Teslić, 2000; Boško N. Petrović: Bratoubilaštvo i paradoksi jednog teškog vremena, Teslić, 2003; Momčilo Spasojević: Šnjegotina, prošlost-ljudi-život-običaji, Banjaluka, 2005; Dragiša D. Vasić: „Školstvo teslićkog kraja 1918-1941“, Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, broj 1, Banjaluka, 2009; Aleksa Kasapović: Šnjegotina Gornja. Uz 60 godina škole, Banja Luka, 2010.
Dragiša D. Vasić
