Grupa arheologa, predvođena Ivanom Grujić iz “Muzeja Hercegovine” iz Trebinja ocijenila je na osnovu pronađenih predmeta i korištenog građevinskog materijala da otkrivene zidine, odnosno temelji crkve na brdu Borovac kod srebreničkog sela Orahovica, potiču iz šestog vijeka.
Riječ je o hrišćanskoj crkvi iz ranog srednjeg vijeka, izuzetnih dimenzija – 16 puta 12 metara.
Grujićeva je rekla da je u istočnom dijelu Republike Srpske otkrivena samo jedna slična crkva iz navedenog perioda, u Osmacima, i da su to crkve u kojima su Srbi počeli da primaju hrišćanstvo i da se krste.
Kako je navela, veoma je malo otkrivenih ostataka crkava iz ranog srednjeg vijeka, a velike dimenzije crkve govore o razvijenosti, moći i zavidnoj naseljenosti ovog područja kroz koje je prolzio rimski put i povezivao rimski municipijum u današnjim Skelanima sa Vlasenicom, te vodio dalje prema Dubrovniku.
Grujićeva je dodala da ova crkva potiče iz doba rane Vizantije i vladavine cara Iraklija, iz vremena pokrštavanja Srba.
Objekat crkve mlađi je za oko dva vijeka od otkrivenih ranohrišćanskih bazilika na području Skelana, ali je za oko sedam vijekova stariji od srednjovjekovnog Manastira Svete Trojice u Sasama kod Srebrenice koji je izgrađen u 13. vijeku.
Prema riječima Grujićeve, na ovom lokalitetu nalazilo se naselje iz rimskog doba, u vrijeme razvijanja rudarstva.
Karakteristično je da je ova crkva srušena prije 18. vijeka jer su ljudski skeleti koji su pronađeni sahranjeni na zidovima temelja, a kod jednog ženskog skeleta pronađen je novac iz 1718. godine.
Otkriveni su i fragmenti kandila, stakla i freskomaltera, a u temeljima se nalazi i rimski nadgrobni spomenik iz prvog ili drugog vijeka.
“Ovi nalazi, kao i oni u Skelanima i okolini, zatim u Sasama i još nekim lokalitetima na ovom području, govore da je gotovo cijelo područje ove opštine jedno veliko arheološko nalazište ili otvoreni muzej”, istakla je Grujićeva.
Ona kaže da je planirano da u narednoj godini budu završena istraživanja, da se ispita unutrašnjost otkrivene crkve i obavi konzerviranje zidina, odnosno kompletnog nalazišta.
Do otkrića temelja ove crkve došlo je prije dvije godine, kada su mještani Orahovice uz blagoslov vladike Hrizostoma podigli časni krst na brdu Borovac sa namjerom da tu grade crkvu.
“Ne znajući da se ovdje već nalaze temelji crkve, iako se ovaj lokalitet u narodu naziva Crkvište, postavili smo krst, kako se pokazalo, samo pola metra istočno od oltarske apside, a kada se pristupilo čišćenju terena za pripremu lokacije za izgradnju crkve naišli smo na ovo otkriće”, rekao je srebrenički sveštenik protojerej Aleksandar Mlađenović.
Mlađenović je naveo da su o otkriću obavijestili nadležne, te arheologe koji su obišli nalazište i pružili stručnu pomoć, odnosno utvrdili iz kog perioda potiču crkveni temelji, a najveći dio radove obavili su mještani sela Orahovica i pravoslavna omladina iz Srebrenice.
On je naglasio da su podršku za radove na ovom lokalitetu i istraživanje imali od Ministarstva kulture Srbije i da namjeravaju da se obrate Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske kako bi nastavili istraživanja i konzerviranje.
“Ovdje smo počeli da služimo liturgije i u neposrednoj blizini planiramo da gradimo crkvu koja će potvrđivati petnaestovjekovni kontinuitet hrišćanstva na ovom području. To je želja ovdašnjih mještana i umjesto na planiranom crkvištu, novi hram ćemo graditi u neposrednoj blizini”, kaže Mlađenović.
Direktor Arheološkog muzeja “Rimski municipijum-Skelani” Svjetlana Marković kaže da je ova ustanova preuzela aktivnosti organizovanja istraživanja crkvišta, te da će se ovo arheološko nalazište zaštiti i sačinjavati dio turističke ponude Srebrenice.
Još nezvanični načelnik Srebrenice Mladen Grujičić rekao je prilikom posjete ovom lokalitetu da vrijeme pokazuje da gotovo svako srebreničko brdo krije neku tajnu i da je utroba srebreničke zemlje prepuna arheoloških vrijednosti.
“Ovo, kao i prethodna arheološka otkrića, pokazuje da je gotovo cijelo područje srebreničke opštine jedan veliki arheološki muzej i naša zadaća biće da, između ostalog, obezbijedimo uslove da budu nastavljena istraživanja. To će omogućiti i veću pažnju i posjete naučnika, ali i turista iz svijeta”, naveo je Grujičić.
Stariji mještanin Orahovice Nedeljko Petrović kaže da se nedaleko od otkrivenih ostataka crkve na Borovcu nalaze ostaci rimske topionice zlata u jednoj njivi.
Mještani Orahovice Radenko Dragićević i Milenko Milosavljević kažu da nisu znali da je njihovo selo nekada bilo duhovni centar ovog kraja, iako su im djedovi pričali legende da je na Borovcu nekada bila crkva.
Oni su istakli da su otkriveni temelji ove crkve počeli da okupljaju raseljeno stanovništvo ovog i susjednih sela.
Organizuju se skupovi i služe liturgije, a mještani su još odlučniji da u neposrednoj blizini nekadašnje, izgrade novu crkvu za organizovanje vjerskog života.
SRNA
